Terapia schematów i jej skuteczność. Czym jest terapia schematów i kiedy warto z niej skorzystać

Terapia schematów to nowoczesna forma terapii, której skuteczność została potwierdzona licznymi badaniami naukowymi. Stworzono ją głównie z myślą o zaburzeniach osobowości, ale ten rodzaj psychoterapii sprawdza się również w innych problemach emocjonalnych, takich jak np. depresja.

Sprawdź, na czym dokładnie polega terapia schematów i kiedy warto z niej skorzystać.

Czym jest terapia schematów?

Terapia schematów (terapia schematu) to rodzaj psychoterapii wykorzystywany w leczeniu pacjentów z zaburzeniami osobowości (np. pacjenci z borderline lub antyspołecznym zaburzeniem osobowości), traumami i nawracającymi problemami emocjonalnymi, takimi jak depresja i zaburzenia odżywiania. Opiera się na 18 schematach, które nazwał i opisał twórca terapii schematów – Jeffrey Young. 

Negatywne schematy myślowe są najczęściej kształtowane w dzieciństwie w relacjach z bliskimi osobami, głównie rodzicami, dziadkami i rodzeństwem, w sytuacji, kiedy podstawowe potrzeby emocjonalne nie zostają zaspokojone. Schematy stanowią odzwierciedlenie relacji z dzieciństwa. Jednak warto wiedzieć, że wszystkie doświadczenia w relacjach tworzą schematy. 

Terapia schematu opiera się zatem na założeniu, że jeśli potrzeby dziecka nie zostają zaspokojone, to istnieje duże prawdopodobieństwo rozwinięcia się zaburzeń osobowości w dorosłym życiu.  

Terapia schematów jako rozszerzenie terapii poznawczo-behawioralnej

Terapia schematów łączy w sobie nurty kilku psychoterapii, w tym elementy terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), Gestalt, psychodynamicznej oraz psychologii rozwojowej. Została stworzona w celu wyleczenia pacjentów cierpiących na zaburzenia osobowości, u których tradycyjna terapia poznawczo-behawioralna nie przyniosła oczekiwanych rezultatów. 

W związku z tym mówi się, że terapia schematów stanowi rozszerzenie terapii CBT, jednak trwa dłużej, a podczas terapii specjalista często wraca do dzieciństwa pacjenta. Ponadto, poza technikami poznawczo-behawioralnymi, terapia schematów skupia się również na technikach wywołujących emocje i technikach wyobrażeniowych. 

Terapia schematów w praktyce – czego się spodziewać?

W zakresie terapii schematów mówi się o zmianie schematów na bardziej adaptacyjne, jednocześnie ucząc pacjenta, jak sobie radzić z różnymi sytuacjami w inny sposób niż ten dotychczasowy. Dlatego początek terapii schematu to przede wszystkim łączenie aktualnych problemów z ich źródłami w dzieciństwie, co pozwala dość szybko zrozumieć ich przyczyny.

Niektóre elementy terapii schematu wykorzystuje się również w przypadku terapii grupowej.

Kiedy warto skorzystać z terapii schematów?

Terapia schematów może pomóc w leczeniu:

• powtarzających się stale tych samych problemów,
• przewlekłej depresji, 
• traum i urazów z dzieciństwa,
• trudności z nawiązaniem i utrzymaniem relacji (np. z rodziną, partnerem),
• uzależnienia od substancji psychoaktywnych,
• zaburzeń odżywiania.

Z tego rodzaju psychoterapii warto skorzystać również w przypadku zaburzonej samooceny oraz kiedy poczucie własnej wartości zależne jest od reakcji innych osób. Niektórzy pacjenci zgłaszają się również w przypadku nadmiernej koncentracji na negatywnych aspektach życia lub skupieniu na pragnieniach i uczuciach innych osób, co odbywa się kosztem własnych potrzeb.

Rozpoznanie i praca z trybami schematów pozwala zmienić dotychczasowe wzorce myślenia i uczy, jak radzić sobie z podobnymi sytuacjami w przyszłości.

Wykorzystanie terapii schematu w leczeniu zaburzeń osobowości

Terapię schematów stworzono z myślą o leczeniu pacjentów z zaburzeniami osobowości typu borderline, czyli cech z pogranicza zaburzeń psychotycznych i nerwicowych. W przypadku tego rodzaju osobowości, dominuje zmienność nastrojów, stany lękowe oraz zachwiania równowagi psychicznej. Ponadto, ciągła zmienność emocjonalna powoduje chroniczne zmęczenie i uczucie pustki. 

Skuteczność terapii schematów w leczeniu zaburzeń osobowości została udowodniona naukowo.

Skuteczność terapii schematów

Terapia schematów to dość nowy nurt terapeutyczny. Jednak dzięki licznym badaniom i udowodnionemu działaniu szybko zyskuje na popularności, szczególnie w 2024 roku. Zastosowanie technik poznawczo-behawioralnych i emocjonalnych, pozwala rozpoznać wczesne nieadaptacyjne schematy, takie jak izolacja społeczna, podatność na zranienie, zachorowanie, nadmierne wymagania, czy bezwzględna surowość.

Następnie, zmienia się te założenia na lepsze, czyli takie, które umożliwią normalne funkcjonowanie. Dzięki terapii, następuje zmniejszenie objawów zaburzeń oraz długotrwała poprawa, ponieważ pacjent posiada wiedzę, jak radzić sobie z różnymi sytuacjami. 

Terapia schematów – podsumowanie

Terapia schematów należy do nurtów terapeutycznych, które pomagają pacjentom zmienić wewnętrzne stany (tzw. tryby schematów) oraz związane z nimi emocje, myśli i zachowania, które zostały utrwalone w dzieciństwie. Ma udowodnione naukowo działanie i przynosi pozytywne rezultaty.

Terapię schematu z powodzeniem stosuje się w różnego rodzaju zaburzeniach i trudnościach emocjonalnych.