Zaburzenia odżywiania – rodzaje, przyczyny, objawy, leczenie

Zaburzenia odżywiania to nie jest chwilowa moda czy kaprys, a rzeczywisty problem, który nieleczony może prowadzić do znacznego pogorszenia zdrowia, a w ciężkich przypadkach nawet do śmierci osoby chorej. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są rodzaje zaburzeń odżywiania i kiedy warto sięgnąć po pomoc. 

Czym są zaburzenia odżywienia?

Zaburzenia odżywiania to duża grupa chorób obejmujących różne zachowania żywieniowe, które prowadzą do pogorszenia stanu zdrowia fizycznego i psychicznego, a także niekorzystnie wpływają na relacje międzyludzkie. W ich centrum jest jedzenie i masa ciała, a także stany emocjonalne, które im towarzyszą. 

Warto wiedzieć, że zarówno kobiety, jak i mężczyźni na każdym etapie życia i niezależnie od wieku, mogą cierpieć z powodu zaburzeń odżywiania. Jednak najczęściej na zachorowanie narażona jest płeć żeńska w wieku nastoletnim. 

Przyczyny zaburzeń odżywiania

Dokładne przyczyny rozwoju zaburzeń odżywiania nie zostały poznane. Jednak wpływ na ich wystąpienie ma wiele czynników, do których zalicza się głównie:

• nadmierny perfekcjonizm,
• brak akceptacji w środowisku, 
• niskie poczucie własnej wartości,
• zaburzone relacje rodzinne,
• traumatyczne doświadczenia,
• presja dotycząca posiadania szczupłego ciała. 

Rodzaje i objawy zaburzeń odżywiania

Do najczęściej występujących zaburzeń odżywiania określonych przez Międzynarodową Statystyczną Klasyfikację Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD), zalicza się choroby takie jak m.in.:

• jadłowstręt psychiczny – anorexia nervosa,
• bulimia – bulimia nervosa,
• zaburzenie z napadami objadania się (BED – Binge Eating Disorder),
• zaburzenie z ograniczaniem lub unikaniem przyjmowania pokarmów (ang. ARFID – Avoidant / Restrictive Food Intake Disorder),
• zaburzenie Pica,
• zaburzenie przeżuwania pokarmu, 
• inne określone zaburzenia karmienia i odżywiania,
• zaburzenia jedzenia i odżywiania, nieokreślone.

Anoreksja

Zaburzenie odżywiania prowadzące do skrajnego wyniszczenia organizmu. Charakteryzuje się bardzo niską masą ciała, silnym uczuciem lęku przed przybraniem na wadze i zniekształconym obrazem własnej sylwetki. 

W przypadku anoreksji, utrzymywanie niskiej wagi przez długi czas prowadzi do spadku energii, problemów z koncentracją, osłabienia mięśni, wypadania włosów i zatrzymania miesiączki u kobiet. 

Bulimia

Bulimia (żarłoczność psychiczna) to zaburzenie odżywiania, w którym występują epizody objadania się, czyli przyjmowania dużych ilości jedzenia w krótkim czasie, a następnie prowokowania wymiotów, co pozwala pozbyć się nadmiaru pożywienia z żołądka, nie doprowadzając do wzrostu wagi. Zamiast wymiotów, osoby chore na bulimię zmuszają się również do intensywnych ćwiczeń czy stosują środki przeczyszczające. 

Tego rodzaju zaburzenia odżywiania występują najczęściej u osób młodych między 18 a 25 rokiem życia, które w sposób krytyczny podchodzą do swojego ciała i mają błędne przekonania na jego temat.

Zaburzenie z napadami objadania się

Zaburzenie odżywiania polegające na napadach objadania się, czyli zjadaniu większych ilości jedzenia niż normalnie w samotności, nawet w sytuacji, kiedy nie występuje uczucie głodu. 

Po ataku, osoba chora zazwyczaj odczuwa wstyd, poczucie winy i wstręt do samego siebie. Jednak w tym przypadku, nie dochodzi do żadnych prób pozbycia się pokarmu, tak, jak ma to miejsce w innych zaburzeniach odżywiania, np. anoreksji czy bulimii. 

Zaburzenie z ograniczaniem lub unikaniem przyjmowania pokarmów

Tym zaburzeniom odżywiania towarzyszy brak apetytu, reagowanie płaczem na widok jedzenia, spożywanie bardzo małych porcji i unikanie pokarmów o określonym kolorze i konsystencji. Najczęściej jest to związane z sensorycznymi właściwościami różnych produktów i lękiem przed zadławieniem czy zwymiotowaniem, co uniemożliwia doustne przyjęcie pokarmu. 

Powikłania zaburzenia odżywiania, jakim jest AFRID, to niewystarczające spożycie energii i niedobory żywieniowe, które niekorzystnie wpływają na codzienne funkcjonowanie. 

Zaburzenie Pica

Pica należy do zaburzeń odżywiania, w których występuje spożywanie substancji niejadalnych, czyli niezdatnych do spożycia, takich jak np. kreda, plastik, ziemia, mydło, wełna, kamienie czy proszek do prania. U osób z tego rodzaju zaburzeniami odżywiania dość często obserwuje się również zjadanie surowych składników żywności, w tym dużych ilości mąki i soli. 

Objawy zaburzenia odżywiania Pica diagnozuje się najczęściej u dzieci, kobiet w ciąży i osób z niepełnosprawnością umysłową. 

Zaburzenie przeżuwania pokarmu

Do objawów zaburzeń odżywiania związanych z przeżuwaniem pokarmu należy wielokrotne zwracanie połkniętego jedzenia, ponowne przeżuwanie i połykanie. Jednak takie zachowanie musi utrzymywać się przez kilka tygodni i nie może być związane z występowaniem innej choroby, która może powodować zwracanie jedzenia.  

Inne określone zaburzenia karmienia i odżywiania

To grupa zaburzeń odżywiania, nie mających sprecyzowanych objawów i zachowań, które można uznać za charakterystyczne dla danego schorzenia. Jednak w ich przebiegu występują nieprawidłowe zachowania związane z jedzeniem, których objawy nie wynikają z innej choroby. 

Wśród tej grupy zaburzeń odżywiania wymienia się m.in. zespół nocnego jedzenia. 

Zaburzenia jedzenia i odżywiania, nieokreślone

Grupa zaburzeń odżywiania, do których zalicza się pacjentów z istotnymi zaburzeniami związanymi z jedzeniem oraz skoncentrowanymi na masie ciała i wyglądzie, jednak niespełniających wszystkich kryteriów innych zaburzeń odżywiania. 

Leczenie zaburzeń odżywiania

Zaburzenia odżywiania to zaburzenia psychiczne, które wymagają kompleksowego leczenia złożonego z farmakoterapii i psychoterapii, ponieważ u wielu pacjentów, objawy mogą świadczyć o występowaniu również innych zaburzeń i chorób psychicznych. Jednak dokładny schemat postępowania związany jest z konkretnym zaburzeniem odżywiania i stopniem jego nasilenia. 

Warto wiedzieć, że nieleczone zaburzenia odżywiania mogą prowadzić do śmierci pacjenta, dlatego jak najszybsze podjęcie odpowiednich działań stanowi klucz do wyzdrowienia. Niestety dorosły pacjent nie zawsze chce podjąć się właściwych terapii. 

Leczenie farmakologiczne związane z zaburzeniami odżywiania

Leczenie farmakologiczne może odbywać się w domu, szpitalu psychiatrycznym lub ośrodkach leczenia zaburzeń odżywiania, co zależy od stanu zdrowia pacjenta i nasilenia choroby. 

W praktyce najczęściej wykorzystuje się leki przeciwdepresyjne (np. w bulimii), jeśli wraz z chorobą występują również inne problemy zdrowotne, takie jak depresja, lęk czy zaburzenia obsesyjno-kompulsywne (OCD). 

W przypadku zaburzeń z napadami objadania się, wykorzystuje się leki zmniejszające apetyt, których zadaniem jest zapobieganie atakom jednorazowego zjadania dużych ilości jedzenia.

Pomoc psychologiczna w zaburzeniach odżywiania

Chociaż to lekarz psychiatra ustala i diagnozuje zaburzenia odżywiania, to psycholog lub psychoterpaueta posiada odpowiednią wiedzę, aby zauważyć pierwsze objawy choroby i skierować pacjenta do specjalisty. Ponadto w związku z tym, że w leczenie zaburzeń odżywiania często zaangażowany jest szereg specjalistów, to psychoterapeuta odgrywa istotną rolę w procesie zdrowienia. 

W przypadku zaburzeń odżywiania najczęściej wykorzystywana jest:

• terapia poznawczo-behawioralna,
• terapia akceptacji i zaangażowania,
• terapia systemowa,
• terapia psychodynamiczna. 

Dzięki dobraniu odpowiedniej metody, pacjentom udaje się dotrzeć do głównej przyczyny zaburzeń odżywiania i zmienić schematy, które do tej pory powodowały nieprawidłowe zachowania związane z jedzeniem.  

Czym nie są zaburzenia odżywiania?

Zaburzenia odżywiania stanowią poważny problem zdrowotny, na który składają się problemy natury psychicznej i somatycznej, dlatego nie można ich definiować jako chwilowego kaprysu czy mody.

Niestety obecnie dominuje kult ciała, a uroda i szczupła sylwetka stały się wyznacznikiem wartości człowieka. To sprawia, że prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń odżywiania zwiększa się, szczególnie wśród młodych osób wchodzących w okres dojrzewania, które dopiero kształtują swoją osobowość i poglądy. 

Zaburzenia odżywiania – podsumowanie

Zaburzenia odżywiania to grupa schorzeń związana z nieprawidłowymi zachowaniami żywieniowymi, których konsekwencją jest pogorszenie kondycji fizycznej i psychicznej osoby chorej. Najczęściej diagnozuje się m.in. anoreksję, bulimię, zaburzenie z napadami objadania się czy zaburzenie z ograniczaniem lub unikaniem przyjmowania pokarmów.

Dokładna przyczyna rozwoju zaburzeń odżywiania nie jest znana, ale na ich wystąpienie wpływają czynniki psychiczne, w tym niska samoocena, brak akceptacji i zaburzone relacje rodzinne. 

Podjęcie leczenia jest kluczowe do wyleczenia, ale nie każdy chory chce podjąć się odpowiednich terapii, takich jak przyjmowanie leków czy psychoterapia. Jest to spowodowane wstydem lub niezauważeniem rozwijającego się problemu.