Alergia pokarmowa: przyczyny, objawy, leczenie

Alergia pokarmowa dotyka nie tylko niemowląt i dzieci, ale coraz częściej również osób dorosłych. U dzieci zwykle występuje alergia na mleko krowie i jajka, a u dorosłych na orzechy, ryby i owoce morza. Jednak lista alergenów jest bardzo długa, co sprawia, że u każdej osoby inny składnik może wywołać reakcje alergiczną. Jakie są przyczyny alergii pokarmowych? Jakie objawy mogą powodować? W jaki sposób diagnozuje się alergię i jak się ją leczy? Przeczytaj artykuł i dowiedz się najważniejszych informacji na temat alergii pokarmowej. 

Alergia pokarmowa – czym jest?

Alergia pokarmowa to nieprawidłowa reakcja układu odpornościowego, która pojawia się w wyniku spożytego produktu. W prawidłowych warunkach układ ten rozpoznaje i niszczy patogeny zagrażające naszemu organizmowi. Jednak kiedy zostaje zaburzona jego praca, to zaczyna zwalczać związki, które zwykle nie stanowią zagrożenia, takie jak np. składniki pożywienia lub substancje dodawane do żywności.  

Należy wiedzieć, że alergia pokarmowa może pojawić się w każdym wieku, ale najczęściej diagnozuje się ją u niemowląt i małych dzieci, których bariera jelitowa nie osiągnęła jeszcze pełnej dojrzałości. Co więcej, wystąpienie alergii pokarmowej we wczesnym okresie życia może predysponować organizm do innych chorób alergicznych. 

Najczęstsze alergeny pokarmowe

Alergię pokarmową wywołują najczęściej produkty pochodzenia roślinnego, w tym:

• jaja,
• mleko krowie (białko mleka krowiego), 
• orzechy,
• pszenica,
• ryby,
• skorupiaki, 
• soja.

Jednak u niektórych osób alergia pokarmowa może również wystąpić po spożyciu wielu innych pokarmów, takich jak np. jabłko, gruszka, pomidor, seler, słonecznik, ziemniak czy cynamon. 

Alergia pokarmowa – przyczyny

Istnieje wiele przyczyn występowania alergii pokarmowej, ale najczęściej za jej powstanie w dorosłym życiu odpowiedzialny jest rozwój cywilizacyjny i związane z nim zanieczyszczenie środowiska naturalnego. 

Inne przyczyny alergii pokarmowej to niezdrowa dieta i uwarunkowania genetyczne. Okazuje się, że ryzyko alergii u dzieci zdrowych rodziców to tylko 5-15%. Natomiast jeśli alergia pokarmowa występuje u obojga rodziców, to prawdopodobieństwo wzrasta nawet do 60-80%.

Jednak wszystkie te czynniki przyczyniają się do nieprawidłowości w odpowiedzi układu odpornościowego, co prowadzi do nadmiernego wydzielania histaminy i wzmagania reakcji prozapalnych, które odpowiadają za nieprzyjemne reakcje alergiczne. 

Alergia pokarmowa – objawy  

Spożyte produkty mogą powodować różne objawy alergii pokarmowej, dotyczące całego organizmu lub tylko jego części, np. ze strony układu pokarmowego. Występujące dolegliwości mogą różnić się czasem trwania i nasileniem, co zależy od aktywności układu odpornościowego.  

Wśród najczęstszych objawów alergii pokarmowej wymienia się:

• nudności,
• wymioty, 
• kurczowy ból brzucha,
• biegunkę,
• pokrzywkę,
• wysypkę,
• obrzęk, 
• nieżyt nosa. 

Ponadto spożycie alergenu może powodować wystąpienie różnych postaci alergii pokarmowej (np. zespół alergii jamy ustnej) lub objawów towarzyszących chorób alergicznych, takich jak np. alergiczne kontaktowe zapalenie skóry, alergiczny nieżyt nosa czy alergiczne zapalenie spojówek. 

U niektórych osób występowanie alergii pokarmowej może również wywoływać niespecyficzne dolegliwości, które na początku ciężko skojarzyć ze spożytym alergenem. Takie sytuacje obserwowane są najczęściej u dzieci, które doświadczają nawracających zakażeń dróg oddechowych, rozdrażnienia lub przewlekłych zaburzeń snu. 

Objawem alergii pokarmowej może być także groźny dla zdrowia, a nawet życia wstrząs anafilaktyczny. 

Alergie pokarmowe – diagnoza

Pierwszym etapem diagnozy jest wywiad lekarski, którego celem jest zapoznanie się specjalisty z objawami i sprawdzenie predyspozycji genetycznych do alergii w rodzinie. Kolejnym krokiem może być próba prowokacyjna, czyli podanie choremu uczulającego pokarmu i obserwowanie, czy dojdzie do występowania dolegliwości. 

Dalsze postępowanie najczęściej zależy od nasilenia objawów i wieku pacjenta. Jednak z reguły wykonuje się punktowe testy skórne, polegające na umieszczeniu roztworów różnych alergenów na skórze i wykonaniu nakłucia. Pojawienie się bąbla z rumieniem może oznaczać uczulenie na dany produkt. 

W rozpoznawaniu alergii pokarmowej można również wykonać oznaczenie poziomu przeciwciał IgE we krwi dla poszczególnych produktów. Podwyższone stężenie tych przeciwciał świadczy o alergii pokarmowej.  

Leczenie alergii pokarmowej

Podstawą leczenia osób z alergią pokarmową jest unikanie danych pokarmów, które wywołują nieprzyjemne objawy. Dlatego zaleca się prowadzenie diety eliminacyjnej pozbawionej alergenu. 

W przypadku alergii na kilka produktów spożywczych, najlepiej udać się do dietetyka, który ułoży jadłospis w taki sposób, aby nie doprowadzić do niedoborów najważniejszych składników odżywczych. Jest to szczególnie istotne u dzieci, które potrzebują odpowiednich ilości makroskładników, witamin i minerałów do prawidłowego rozwoju.  

Farmakoterapia 

Niekiedy w alergii pokarmowej istnieje konieczność włączenia leczenia farmakologicznego, w postaci leków przeciwhistaminowych czy glikokortykosteroidów, zwłaszcza w sytuacji, kiedy występują również inne postacie alergii. Ponadto osoby zagrożone wystąpieniem wstrząsu anafilaktycznego, powinny mieć zawsze przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną. 

Jednak stosowanie leków farmakologicznych, zawsze należy łączyć z odpowiednią dietą. 

Alergia a nietolerancja pokarmowa

Często alergia mylona jest z nietolerancją pokarmową, która może być spowodowana m.in. brakiem pewnych enzymów (np. niedobór laktazy) czy niespecyficzną jelitową reakcją na spożycie pewnych pokarmów, a nie jak w przypadku alergii pokarmowej, nieprawidłową reakcją układu odpornościowego. 

Co więcej, przy alergii pokarmowej występuje najczęściej ostra i natychmiastowa reakcja organizmu, a podczas nietolerancji, dolegliwości mogą być rozłożone w czasie i pojawić się od kilku godzin do nawet kilku dni po spożyciu pokarmu. 

Jedną z częściej występujących nietolerancji pokarmowych jest nietolerancja laktozy, czyli cukru znajdującego się w mleku krowim. Jest ona spowodowana niedoborem laktazy –  enzymu rozkładającego cukier mleczny. Brak tego enzymu sprawia, że niestrawiona laktoza zaczyna fermentować w jelitach, powodując gazy, wzdęcia, ból brzucha i biegunkę. 

Alergia pokarmowa – podsumowanie

Alergie pokarmowe spowodowane są nieprawidłową reakcją układu odpornościowego na spożyty produkt, co może objawiać się m.in. bólem brzucha, biegunką, nudnościami, wymiotami, wysypką, a nawet wstrząsem anafilaktycznym. 

Do najczęstszych alergenów pokarmowych należą jaja, mleko krowie, orzechy, pszenica, ryby, skorupiaki i soja. Jednak objawy alergiczne mogą również wystąpić po innych produktach, takich jak np. jabłko, pomidor, ziemniak czy cynamon. 

Podstawą leczenia jest wykluczenie z diety produktu, który wywołuje alergię, ale w niektórych przypadkach konieczne jest włączenie farmakoterapii, a w razie zagrożenia wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego, posiadanie przy sobie ampułkostrzykawki z adrenaliną.