Skuteczność psychoterapii – od czego zależy?

Zaburzenia lękowe, ataki paniki i depresja, to tylko niektóre z dolegliwości, z którymi możemy zgłosić się po pomoc do psychoterapeuty. Badania pokazują, że psychoterapia jest skuteczna, ale jej powodzenie zależy od kilku czynników. Jakich? Między innymi od nurtu i relacji pomiędzy pacjentem, a terapeutą. Przeczytaj artykuł i sprawdź, od czego jeszcze zależy skuteczność psychoterapii i co zrobić, żeby zwiększyć szansę na jej powodzenie.  

Czym jest psychoterapia?

Psychoterapia to jedna z metod leczenia zaburzeń psychicznych (np. zaburzeń lękowych) i zaburzeń emocjonalnych. Poprzez rozmowę i różne techniki pomaga rozwiązać trudności życiowe, a także zmienić schematy postępowania, które utrudniają normalne funkcjonowanie. 

Polega na serii spotkań z psychoterapeutą, podczas których omawiane się trudności życiowe oraz związane z nimi emocje i myśli. Psychoterapeuta podsuwa również różne rozwiązania, dzięki którym pacjent może zmienić swoje schematy postępowania i poradzić sobie z podobnymi sytuacjami w przyszłości. 

U wielu osób psychoterapia jest skuteczniejsza niż leczenie farmakologiczne, ponieważ pomaga poprawić funkcjonowanie pacjenta poprzez lepsze radzenie sobie z codziennym stresem i przeciwnościami. Jej wpływ odnotowuje się także w relacjach z innymi ludźmi.

Ważne: W styczniu 2024 roku zostały znowelizowane przepisy ustawy o ochronie zdrowia psychicznego, które wprowadzają zmiany dla zawodu psychoterapeuty, w tym pierwszą w polskim prawie definicję psychoterapii. Zapisy regulują również kto może ją prowadzić i jakie kwalifikacje musi posiadać.

Czynniki wpływające na skuteczność psychoterapii

Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać na skuteczność terapii. Jednak wśród nich największe znaczenie ma relacja pacjenta z terapeutą, wykorzystany nurt psychoterapeutyczny i nastawienie pacjenta do całego procesu. 

Relacja terapeutyczna

Terapeuta to nie tylko specjalista w swojej dziedzinie, ale również człowiek. Może się więc zdarzyć, że nie będzie nam odpowiadać jego aparycja, sposób bycia, czy to, jak się wypowiada. Jest to zupełnie normalne i nie ma w tym nic złego.

W takim przypadku, warto poszukać dla siebie odpowiedniej osoby, nawet jeśli to oznacza kilkukrotną zmianę psychoterapeuty. Podczas sesji powinniśmy czuć się bezpiecznie i dobrze w jego towarzystwie, co pozwala się otworzyć i opowiedzieć o delikatnych oraz trudnych sprawach.

Relacja między pacjentem a psychoterapeutą jest ważna dla powodzenia terapii. Dlatego trzeba szukać osoby, do której czujemy zaufanie już od pierwszego spotkania.

Nurty psychoterapii

Psychoterapeuci mogą wykorzystywać w swojej pracy różne nurty, które poprzez ćwiczenia i techniki pozwalają rozwiązać problemy psychiczne pacjenta. Niektóre z nich koncentrują się na byciu “tu i teraz”, a inne skupiają się na odnalezieniu źródła problemu w przeszłości.

Co więcej, w zależności od nurtu, psychoterapeuta może zwracać się w inny sposób do pacjenta, np. opowiadając krok po kroku, jak będzie przebiegał cały proces terapeutyczny lub zadając pytania, które mają naprowadzić pacjenta do rozwiązania problemów. 

Główne rodzaje psychoterapii to m.in.:

• psychoanaliza,
• psychoterapia Gestalt, 
• psychoterapia systemowa,
• psychoterapia zorientowana na proces,
• terapia humanistyczna,
• terapia psychodynamiczna,
• terapia poznawczo-behawioralna.

Warto poznać każdy z nurtów psychoterapii i sprawdzić, który z nich najbardziej nam odpowiada. Badania wskazują, że wszystkie z nich mają podobną skuteczność. Jednak podobnie jak w relacji terapeutycznej, może się zdarzyć, że jedna forma pracy terapeuty przypadnie nam bardziej od innej, co pozwoli zaoszczędzić czas i pieniądze. Odpowiednio dobrany nurt przekłada się również na efektywność, czyli powodzenie terapii. 

Nastawienie pacjenta

Psychoterapeuta nie może pomóc osobie, która nie jest zaangażowana w cały proces. Pacjent musi wykazywać chęć do zmian, ponieważ w innym przypadku, nawet najlepszy specjalista i odpowiednio dobrany nurt nie przyniesie oczekiwanych rezultatów. 

Nastawienie pacjenta składa się z:

• założenia, że terapia jest formą pomocy, dzięki której poczuje się lepiej;
• motywacji i gotowości do zmian;
• otwartości na nowości, czyli brania sugestii terapeuty, nawet jeśli się z nimi nie zgadza;
• odpowiedzialności za pracę nad swoimi problemami.  

Odpowiedzialność w skuteczności psychoterapii

Uczęszczanie na psychoterapię nie sprawi, że terapeuta rozwiąże za nas wszystkie problemy, ponieważ nie posiada takich narzędzi. Dlatego to od nas zależy, czy cały proces się powiedzie, czy nie. 

Psychoterapeuta (np. psycholog kliniczny) poprzez rozmowę może nakierować nas na rozwiązania, dzięki którym uda nam się zmienić dotychczasowe myślenie i postępowanie. Jednak musimy aktywnie uczestniczyć w sesji i szczerze opowiadać o problemach czy obszarach, nad którymi chcemy pracować. Ponadto, mówić wprost o naszych dotychczasowych przekonaniach, odpowiadać na zadawane pytania i wspólnie z terapeutą opracować cele, które dzięki terapii chcemy osiągnąć. 

Tylko wspólna praca pacjenta i psychoterapeuty sprawi, że zostanie odniesiony sukces, który polega na tym, że pacjent czuje się bezpiecznie i komfortowo mówiąc o swoich przeżyciach, a terapeuta gromadzi informacje i stara się odnaleźć powiązania, które pomogą dojść do sedna problemu i go rozwiązać. 

Od czego zależy skuteczność psychoterapii – podsumowanie

Badania nad skutecznością psychoterapii wskazują jednoznacznie, że psychoterapia jest skuteczna. Jednak istotne jest spełnienie kilku czynników, od których zależy powodzenie całego procesu terapeutycznego.

Podstawą jest zaangażowanie pacjenta w cały proces, ponieważ bez motywacji i szczerości nie uda się dojść do sedna problemu i jego rozwiązania. Równie ważna jest relacja terapeutyczna, która powinna być oparta na bezpieczeństwie i zaufaniu, a także nurt, w którym prowadzona jest terapia. 

Aby skuteczność psychoterapii była naprawdę wysoka, kluczowa jest nasza odpowiedzialność, rozumiana jako aktywne uczestniczenie w całym procesie terapeutycznym.