Wyniki morfologii krwi – kiedy powinny niepokoić?

Morfologia krwi to podstawowe badanie, dzięki któremu można sprawdzić, jak funkcjonuje organizm. Nawet niewielkie odchylenia od normy mogą świadczyć o poważnych zaburzeniach, ale też wynikać ze złego przygotowania do badań lub doświadczanego stresu, czy braku snu. Jakie wyniki oznaczają, że trzeba iść do lekarza? A kiedy wystarczy odpocząć? Zaniepokoić powinny na pewno znaczne odchylenia od norm laboratoryjnych, jednak nie jest to do końca takie proste. Sprawdź, jak interpretować wyniki badań krwi. 

Morfologia krwi obwodowej – co to za badanie?

Morfologia krwi obwodowej to podstawowe i najczęściej wykonywane badanie krwi, które polega na ilościowej i jakościowej ocenie elementów morfotycznych, czyli komórek krwi. Badanie to obejmuje szereg parametrów, takich jak np. bazofile, eozynofile, erytrocyty (krwinki czerwone), hematokryt, hemoglobina, leukocyty (krwinki białe), monocyty i trombocyty (płytki krwi).   

Morfologię krwi zleca się najczęściej profilaktycznie, a także w celu zdiagnozowania różnych chorób, ponieważ wszelkie zmiany w parametrach krwi mogą być oznaką m.in. anemii, alergii, infekcji, czy rozwoju przewlekłego schorzenia, jak np. reumatoidalne zapalenie stawów. Regularne wykonywanie morfologii może wykryć na wczesnym etapie wiele schorzeń i uchronić pacjenta przez poważnymi konsekwencjami zdrowotnymi. 

Kiedy warto wykonać badanie morfologii krwi?

Badanie morfologii krwi obwodowej warto wykonywać profilaktycznie, minimum raz w roku. Jest ono szeroko dostępne, tanie i można z niego wyczytać wiele informacji na temat stanu zdrowia. 

Tego rodzaju badanie należy wykonać w szczególności, gdy zauważa się u siebie różne dolegliwości, takie jak m.in.:

• bladość skóry,
• biegunka,
• bóle mięśni i stawów,
• ogólne osłabienie,
• podwyższona temperatura ciała,
• pogorszenie koncentracji,
• przewlekły ból głowy,
• uczucie duszności podczas wysiłku fizycznego,
• wzmożona senność.

Erytrocyty – RBC 

Erytrocyty to krwinki czerwone, które odpowiadają m.in. za rozprowadzanie tlenu z płuc po całym organizmie. Każde laboratorium może mieć inne normy, ale w większości uznaje się, że prawidłowa ilość erytrocytów dla kobiet wynosi 3,5 – 5,2 mln/μL, a u mężczyzn 4,2-5,4 mln/μL.

Obniżone erytrocyty

Zmniejszona liczba erytrocytów jest oznaką anemii, czyli niedokrwistości, która najczęściej spowodowana jest niedoborem kwasu foliowego, żelaza lub witaminy B12, które są niezbędne do produkcji krwinek czerwonych. 

Podwyższone erytrocyty

Zbyt wysokie wyniki tego parametru mogą świadczyć o odwodnieniu, co jest często obserwowane u osób palących papierosy lub przebywających przez dłuższy czas w miejscach położonych wysoko nad poziomem morza.  

Rzadszą przyczyną wysokiej liczby erytrocytów są choroby płuc i nowotwory.

Hematokryt – HCT

Hematokryt to wskaźnik informujący o stosunku objętości krwinek czerwonych do objętości całej krwi. U kobiet norma wynosi około 37-47%, a u mężczyzn 40-54%. Zarówno jego obniżony, jak i podniesiony wynik może wskazywać na chorobę. Jednak zawsze ten parametr należy interpretować w połączeniu w wynikiem erytrocytów, wielkości krwinki i objętości osocza. 

Obniżony hematokryt

Spadek poniżej normy stężenia hematokrytu może informować o chorobach nerek, chorobach wątroby, chorobach szpiku kostnego, niedokrwistości, przewlekłych zakażeniach, czy krwawieniach pourazowych.

Podwyższony hematokryt

Podwyższony poziom hematokrytu pojawia się najczęściej na skutek czerwienicy prawdziwej (nowotwór krwi), odwodnienia organizmu i stanów niedotlenienia organizmu (np. na skutek chorób serca).

Wysoki poziom hematokrytu może być również skutkiem dłuższego przebywania na dużych wysokościach, czemu towarzyszy obniżona zawartość tlenu w powietrzu.

Hemoglobina – Hb

Hemoglobina to czerwony barwnik krwi, który występuje w krwinkach czerwonych i odpowiada za przenoszenie tlenu z płuc do tkanek organizmu. Wartość tego parametru wyrażana jest w postaci gramów na litr (g/l). Norma dla kobiet wynosi 12-16 g/l, a dla mężczyzn 14-18 g/l. 

Z hemoglobiną skorelowane są również takie parametry jak:

• średnie stężenie hemoglobiny w krwince – MCHC, 
• średnia zawartość hemoglobiny w krwince – MCH.

Parametr MCHC informuje o przeciętnym stężeniu hemoglobiny w krwince czerwonej. Prawidłowe wartości są niezależne od płci i wynoszą od 31 do 38 g/dL. Średnia zawartość hemoglobiny w krwince, czyli MCH, związana jest natomiast z MCHC i dotyczy przeciętnej ilości hemoglobiny w erytrocycie. Norma mieści się w przedziale od 27 do 32 pg (pikogramów). Przyczyny MCHC i MCH są tożsame i należy je rozpatrywać razem. 

Obniżone stężenie hemoglobiny, MCHC i MCH

Spadek tych parametrów poniżej normy może być związany z niedokrwistością, wynikającą z niedoboru żelaza w diecie. Równie często dochodzi do zmniejszenia tych wartości w przebiegu przewodnienia organizmu, wynikającego np. z niewydolności nerek. 

Podwyższone stężenie hemoglobiny, MCHC i MCH

Wysoki poziom wyżej wymienionych parametrów może występować w przypadku niedokrwistości z niedoboru witaminy B12 lub niedokrwistości hemolitycznej, która wynika ze skróconego czasu przeżycia erytrocytów. 

Podwyższony poziom MCHC może również informować o rzadkiej chorobie zwanej sferocytozą. 

MCV – średnia objętość krwinki 

Średnia objętość krwinki czerwonej to parametr pozwalający rozróżnić przyczyny anemii. Prawidłowy wynik wynosi od 82 do 93 fl (femtolitrów). 

Niski poziom MCV

Jedną z częstszych przyczyn spadku poziomu MCV jest niedobór żelaza lub zaburzenia elektrolitowe, które występują w przebiegu niewydolności nerek i moczówki prostej. 

Podwyższony poziom MCV

Wysoka wartość średniej objętości krwinki czerwonej pojawia się najczęściej w przebiegu anemii wynikającej z niedoboru kwasu foliowego lub witaminy B12. Podwyższony wynik tego parametru może również występować w przypadku alkoholizmu, chorób tarczycy i u kobiet w ciąży. 

RDW – wskaźnik zmienności objętości krwinek czerwonych

Jest to wskaźnik wyrażany w procentach, który wykonuje się w celu oznaczenia objętości czerwonych krwinek różniących się wielkością. RDW wyrażany jest w procentach i norma mieści się w zakresie od 11,5% do 14,5%. 

Niski poziom RDW

Obniżony wynik RDW poniżej norm laboratoryjnych może występować w przebiegu anemii makrocytarnej, anemii mikrocytarnej, białaczki i niewydolności szpiku. 

Wysoki poziom RDW

Przekroczenie norm w przypadku tego wskaźnika obserwuje się w niedokrwistości hemolitycznej, niedokrwistości megaloblastycznej, niedokrwistości związanej z niedoborem żelaza i niedokrwistości tarczowatokrwinkowej.

Może być to również wynik niedawno przebytych transfuzji krwi, przewlekłego stanu zapalnego, przerzutu nowotworowego do szpiku kostnego, krwawienia z kanału rodnego, czy krwawienia żylaków przełyku.

Retikulocyty – RET

Wskaźnik opisujący liczebność niedojrzałych krwinek czerwonych we krwi obwodowej pacjenta. Retikulocyty informują również o zdolności szpiku do odtwarzania zniszczonych krwinek czerwonych, a także o stopniu intensywności zachodzenia tego procesu. Mogą być wyrażane zarówno w postaci procentowej, jak i wartościach bezwzględnych. Norma dla tego parametru wynosi 0,5% – 1,5% lub 20 – 100 tys./μl.

Obniżony poziom RET

Niskie wartości retikulocytów obserwuje się w przebiegu aplazji szpiku, chorób o podłożu endokrynologicznym (np. niedoczynność tarczycy lub nadnerczy), w niewydolności nerek, czy w przebiegu wielu chorób przewlekłych.

Podwyższony poziom RET

Wysoki wynik RET może wskazywać na intensywną produkcję tych krwinek, co obserwuje się np. po utracie krwi, czy początkowych stadiach leczenia anemii czynnikiem niedoborowym (np. żelazem w niedokrwistości z niedoboru żelaza).

Krwinki białe – leukocyty

Krwinki białe są istotnym elementem układu odpornościowego, który chroni organizm przed różnego rodzaju infekcjami. W związku z tym wszelkie nieprawidłowości w wynikach tego parametru są spowodowane przez zakażenia wirusowe, grzybicze, czy bakteryjne. Ogólną liczebność krwinek białych we krwi określa się jako WBC. Prawidłowa norma tego parametru wynosi od 4 do 10 tysięcy/μl.

Obniżone leukocyty we krwi

Spadek liczebności leukocytów określa się jako leukopenia. Jest to stan, który może występować np. po zakończonej chorobie infekcyjnej lub na samym jej początku. Rzadziej obniżone parametry tego wskaźnika obserwuje się podczas leczenia glikokortykosteroidami, wyniszczenia organizmu w nowotworach lub innych chorobach przewlekłych. 

Podwyższone leukocyty we krwi 

Liczebność leukocytów ponad normę określana jest jako leukocytoza i jest to stan, który najczęściej pojawia się jako skutek choroby zakaźnej – bakteryjnej lub wirusowej. W takiej sytuacji organizm zwiększa ilość białych krwinek, aby walczyć z chorobą. Rzadziej przyczyną takich wyników są choroby układu chłonnego i szpiku. 

Poza pomiarem liczebności wszystkich białych krwinek, badanie morfologii krwii sprawdza również liczebność ich 5 głównych rodzajów – bazofilów, neutrofilów, eozynofilów, limfocytów i monocytów. Ich wynik podawany jest w procentach lub wartościach bezwzględnych. 

Bazofile – granulocyty zasadochłonne

Prawidłowa norma dla bazofili mieści się od 0% do 3% lub poniżej 150/μl. 

Wysokie poziom bazofili 

W przypadku odchyleń od prawidłowych wartości zazwyczaj obserwuje się podwyższone poziomy tego parametru, co może być związane z aktywną alergią, przebytymi infekcjami, czy nowotworami układu chłonnego. 

Neutrofile – granulocyty obojętnochłonne

Neutrofile stanowią około 70% wszystkich białych krwinek i ich norma powinna mieścić się w zakresie od 1800 do 8000/μl.

Obniżony poziom neutrofili

Spadek neutrofili poniżej normy może występować w przebiegu nadczynności tarczycy, niedoborów żywieniowych, nowotworów i przewlekłych chorób wątroby. 

Podwyższony poziom neutrofili

Wysokie stężenie neutrofili może być wynikiem zakażenia bakteryjnego, zaburzeń gospodarki hormonalnej lub rozwoju białaczki. 

Eozynofile – granulocyty kwasochłonne

Prawidłowa liczba eozynofili powinna wynosić od 50 do 500/μl.

Obniżony poziom eozynofili

Spadek liczny eozynofili poniżej norm laboratoryjnych określany jest jako eozynopenia i jest to stan dość rzadko diagnozowany, najczęściej w nadczynności kory nadnerczy i podczas tocznia rumieniowatego układowego.

Podwyższony poziom eozynofili

Wysoki poziom eozynofili jest charakterystyczny dla zakażeń wywołanych przez pasożyty np. glistę ludzką i tasiemca. Taki stan można również zaobserwować w przebiegu reakcji alergicznych, przewlekłych chorób zapalnych i nowotworów.

Limfocyty

Limfocyty są niezbędne dla prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego. Dzieli się je na dwa rodzaje – limfocyty T i limfocyty B. Prawidłowe wartości dla tego parametru wynoszą 15% – 40% lub między 1000 a 5000/μl.

Obniżona liczba limfocytów

Znaczny spadek limfocytów określany jest jako limfopenia i może wskazywać na zaburzenia pracy szpiku kostnego, AIDS, choroby autoimmunologiczne, czy sarkoidozę. Taki stan obserwuje się również w przebiegu niedoborów żywieniowych.

Podwyższone wartości limfocytów 

Wysokie wartości limfocytów występują najczęściej w przypadku zakażeń wirusowych, rzadziej bakteryjnych. Bardzo podwyższony wynik białych krwinek jest również obserwowany w przebiegu przewlekłej białaczki limfatycznej. 

Monocyty

Monocyty to największe z białych krwinek, które odpowiadają za kontrolowanie przebiegu procesów immunologicznych. Ich prawidłowa wartość powinna wynosić od 3% do 8% lub wynosić między 30 a 800/μl.

Obniżona ilość monocytów

Niskie wartości monocytów określa się jako monocytopenia. Taki stan obserwuje się głównie w przypadku niedoborów oodporności i długotrwałych chorób przewlekłych. 

Podwyższony poziom monocytów

Wysokie wartości monocytów nazywa się monocytozą i obserwuje m.in. w przebiegu chorób zakaźnych, zaawansowanej marskości wątroby i nieswoistych zapaleniach jelit. 

Płytki krwi – trombocyty

Płytki krwi razem z erytrocytami i leukocytami tworzą morfotyczną część krwi, chociaż trombocyty nie są klasycznymi komórkami. Zbudowane z fragmentów cytoplazmy innych komórek obecnych w szpiku, wyglądem przypominają płytki. 

Trombocyty odpowiadają za prawidłowy proces krzepnięcia krwi i uczestniczą w licznych procesach układu immunologicznego. W prawidłowych warunkach wartość tego parametru powinna wynosić od 125 tysięcy do 400 tysięcy/μl.

Obniżona ilość płytek krwi 

Niska liczba płytek krwi określana jest jako małopłytkowość i może powodować zaburzenia krzepnięcia, zwiększając prawdopodobieństwo znacznej utraty krwi w przypadku urazów lub zabiegów chirurgicznych. 

Taki stan mogą powodować m.in. niedobory kwasu foliowego i witaminy B12, a także zaburzenia pracy szpiku i zakażenia wirusowe. Małopłytkowość często pojawia się również samoistnie podczas okresu ciąży.

Nadmiar płytek krwi

Nadpłytkowość to stan, w którym organizm wykazuje zwiększoną tendencję do nadkrzepliwości, co może prowadzić do różnych powikłań sercowo-naczyniowych. Do nadmiaru trombocytów może dochodzić samoistnie lub w przebiegu określonych chorób autoimmunologicznych, w przebiegu intensywnych stanów zapalnych i nowotworów. 

Wyniki morfologii krwi obwodowej – kiedy powinny zaniepokoić?

Wyniki badania krwi powinno się interpretować całościowo, ponieważ tylko w taki sposób można uzyskać pełny obraz diagnostyczny tego, co dzieje się w organizmie. Ponadto, powinien się tym zająć lekarz, który zna historię pacjenta i występujące objawy i jest w stanie ocenić, czy coś niepokojącego dzieje się w organizmie. 

Większość odchyleń w parametrach krwi zwykle nie jest powodem do zmartwień. Jednak niektóre zmiany mogą sugerować rozwój różnych infekcji lub poważnych chorób, co świadczy o konieczności wykonania pogłębionych badań. 

Do parametrów, które powinny zwrócić szczególną uwagę należy m.in.:

• niski poziom białych krwinek – szczególnie, jeśli powtarza się kilkakrotnie, ponieważ może to świadczyć o przewlekłych chorobach wirusowych;
• obniżenie poniżej normy parametrów, takich jak hematokryt, hemoglobina i liczba erytrocytów – niskie wartości tych elementów są związane z anemią;
• spadek większości parametrów krwi – może to świadczyć o chorobach szpiku, który bierze udział w produkcji komórek krwi, takich jak erytrocyty, leukocyty i trombocyty.

Wyniki morfologii krwi – podsumowanie

Warto wykonywać regularne badania morfologii krwi, ponieważ z wyników można wyczytać wiele informacji na temat kondycji organizmu. Jednak należy wiedzieć, że wyniki powinno się interpretować całościowo i najlepiej, jeśli robi to lekarz. 

Jedno odchylenie od normy nie powinno być powodem do zmartwień, chyba, że jest ono znaczące i dotyczy głównych elementów morfotycznych krwi. Niektóre zmiany natomiast mogą sugerować, że w organizmie rozwija się infekcja lub przewlekła choroba i warto pogłębić diagnostykę.