06/09/2022

Cukier - wpływ cukru na zdrowie człowieka. Co się dzieje w organizmie po spożyciu cukru?

Zdjęcie kobiety w blond włosach w różowej koszulce.
Aleksandra Rutkowska
Autorka
Zdjęcie czekoladowego tortu z żółtym motywem graficznym na zdjęciu.
10 min czytania

Cukier dostępny jest w większości produktów dostępnych w sklepach. Znajdziemy go nie tylko w słodyczach, ale również przetworach, sokach owocowych, sosach, zupach, a nawet chlebie. Obecnie uznawany jest za główną przyczynę nadwagi i otyłości, a także wielu chorób cywilizacyjnych, takich jak cukrzyca czy insulinooporność.

Dowiedz się, do czego prowadzi spożywanie cukru i czy jest on niezbędny w diecie.

Czym jest cukier?

Pod względem budowy chemicznej cukier to grupa związków chemicznych, do których zalicza się węglowodany proste tzw. cukry proste (np. glukoza, fruktoza, sacharoza) i węglowodany złożone tzw. wielocukry (np. skrobia). Węglowodany proste różnią się od węglowodanów złożonych pod względem właściwości i sposobu oddziaływania na organizm.

Jednak najczęściej mówiąc o cukrze, mamy na myśli cukier spożywczy (cukier biały, stołowy), który w domowych warunkach używany jest do słodzenia potraw, napojów czy deserów. Cukier to potoczna nazwa sacharozy, którą otrzymuje się z buraków cukrowych lub trzciny cukrowej. 

Rodzaje cukru

Wyróżnia się dwa rodzaje cukru - naturalny i sztuczny. Cukier naturalny to rodzaj cukru występującego np. w owocach i warzywach. Cukier sztuczny to cukier wyprodukowany przez człowieka, wykorzystywany w domach i dodawany do artykułów spożywczych w procesie produkcyjnym. 

Cukier może występować pod wieloma postaciami. Najczęściej dzieli się go na cukier buraczany i cukier trzcinowy, który sprzedawany jest jako biały cukier rafinowany oraz cukier brązowy, zawierający melasę nadającą mu brązowe zabarwienie. 

Cukier może występować pod 60 różnymi nazwami. Do najpopularniejszych należą:

  • dekstroza,
  • dekstryna,
  • maltodekstryna,
  • maltoza,
  • mannitol,
  • melasa,
  • cukier inwertowany,
  • cukier kokosowy,
  • cukier palmowy.

Inne określenia cukru to m.in. sorbitol, sukraloza, syrop kukurydziany, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop z agawy, syrop słodowy jęczmienny, syrop klonowy, syrop ryżowy i syrop daktylowy. 

Mnogość określeń cukru sprzyja spożywaniu go w nadmiarze, ponieważ często nie zdajemy sobie sprawy, że znajduje się w wybranym produkcie spożywczym. Dodatkowo nazwy bywają tak skomplikowane, że nawet czytając skład, ciężko domyślić się, że mamy do czynienia z cukrem. 

Rola cukru w organizmie

Cukier w postaci glukozy jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mózgu. Wraz z tlenem bierze udział w oddychaniu komórkowym, które przebiega w każdej komórce organizmu.  

Jednak nie oznacza to, że powinniśmy spożywać produkty zawierające cukier w nadmiarze. Organizm potrafi pobierać energię również z innych związków, które w wyniku przemian przekształcane są w glukozę. Co więcej, cukier jest składnikiem wysokoenergetycznym i nie dostarcza żadnych składników odżywczych. 

Cukier w żywności

Cukier występuje naturalnie np. w owocach i warzywach, lub może zostać dodany do żywności podczas procesu produkcyjnego. Obecnie cukier jest składnikiem większości produktów spożywczych dostępnych w sklepach. 

Znajdziemy go przede wszystkim w słodyczach, ale również w pieczywie, dżemach, wędlinach, przetworach mlecznych, słonych przekąskach, czy daniach gotowych. Jednak najwięcej cukrów dodanych występuje w napojach.

Słodkie napoje zawierają nadmiar cukru, jednocześnie nie dostarczając żadnych składników odżywczych, tylko pustych kalorii. W takich napojach, cukier najczęściej widnieje na liście składników pod nazwą cukier biały, fruktoza lub syrop glukozowo-fruktozowy. 

W środowisku dietetycznym napoje słodzone cukrem, określane są jako płynny cukier. 

Nadmierne spożycie fruktozy lub innego rodzaju cukru ze słodkich napojów, sprzyja próchnicy zębów, nadwadze, otyłości, a także przyczynia się do rozwoju chorób cywilizacyjnych, takich jak miażdżyca i cukrzyca. Warto mieć to na uwadze podczas zakupów.

Cukry naturalnie występujące w żywności

Naturalne cukry występuje głównie w owocach i warzywach. Kolejną grupą produktów dostarczających węglowodanów złożonych są produkty pełnoziarniste zbożowe, takie jak ryż, makaron czy kasza, które są również źródłem błonnika, witamin i składników mineralnych. 

Dieta powinna opierać się na węglowodanach złożonych, ponieważ dzięki zawartości błonnika, organizm po posiłku jest syty przez wiele godzin. Co więcej, nie dochodzi do gwałtownego wzrostu poziomu cukru we krwi, tak jak ma to miejsce po węglowodanach prostych.

Produktami, w których naturalnie występuje cukier jest również mleko i przetwory mleczne, miód, soki owocowe i koncentraty soków owocowych. 

Wpływ cukru na organizm człowieka 

Biały cukier należy do produktów wysokokalorycznych. W 100 gramach zawiera około 390 kcal. Nadmierne spożycie cukru powoduje przede wszystkim problemy z gospodarką węglowodanową, co zwiększa ryzyko pojawienia się insulinooporności i cukrzycy. 

Ponadto przyczynia się do zaburzeń układu hormonalnego, chorób metabolicznych, a także zwiększenia stresu oksydacyjnego, który odpowiada za starzenie się skóry i jest przyczyną powstania wielu chorób np. nowotworów. Szkodliwość cukru wiąże się również z problemami z koncentracją oraz nadpobudliwością u dzieci.

Co się dzieje w organizmie po spożyciu cukru?

Spożywanie cukru wpływa niekorzystnie na cały organizm, prowadząc do wyrzutu insuliny. Insulina to hormon, który jest odpowiedzialny za kontrolowanie metabolizmu, w tym regulację poziomu glukozy we krwi, rozprowadzenie glukozy do komórek w celu dostarczenia energii i przekształcenie nadmiaru węglowodanów w tłuszcze. 

Insulina wpływa również na działanie wielu narządów (np. jajników), a jej prawidłowe działanie warunkuje zdrowie. Należy wiedzieć, że jest ona wytwarzana po każdym posiłku, a jej największy wzrost powoduje glukoza. W mniejszym stopniu białko i tłuszcz znajdujący się w posiłku. 

Wysokie spożycie cukru powoduje gwałtowne skoki, a następnie spadki poziomu glukozy we krwi. Takie wahania prowadzą do zaburzeń działania insuliny i wystąpienia jej obniżonej wrażliwości, co określa się jako insulinooporność. 

Insulinooporność objawia się sennością po posiłku, nadmiernym zmęczeniem, trudnościami z koncentracją, mgłą mózgową oraz szybkim męczeniem. Co więcej, insulinooporność powoduje przyrost masy ciała i hamuje spalanie tkanki tłuszczowej, co wręcz utrudnia odchudzanie. 

Cukier i jego działanie - podsumowanie

Z danych GUS wynika, że roczne spożycie cukru w Polsce wynosi średnio ponad 44 kg na jednego mieszkańca. Jest to spowodowane spożywaniem napojów słodzonych oraz dużych ilości wysoko przetworzonych produktów. 

Nie ma wątpliwości, że cukier szkodzi, prowadząc do powstania m.in. trądziku, próchnicy, chorób sercowo-naczyniowych i metabolicznych, takich jak insulinooporność i cukrzyca. Ma również działanie uzależniające. 

Źródła:

  1. Aleksandra Żyłowska, Cukier w żywności – słodka pułapka, 2014. 
  2. D. Kołożyn-Krajewska i T. Sikora. Cukier – charakterystyka towaroznawcza. Towaroznawstwo żywności. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne Spółka Akcyjna, 2007, VII, 184-185.
  3. Kłosiewicz- Latoszek L., Cybulska B., Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych.
Zdjęcie kobiety w blond włosach w różowej koszulce.

Aleksandra Rutkowska

Autorka
Absolwentka dietetyki i technik farmaceutyczny z ponad 10-letnim stażem. W pracy w aptece skutecznie łączy oba zawody, dzieląc się z pacjentami wiedzą i doświadczeniem. Zainteresowania zawodowe skupia wokół holistycznego podejścia do zdrowia. Prywatnie zapalona podróżniczka oraz pasjonatka ajurwedy.
Grafika, koło w kolorze limonkowym z napisem 69 PLN. medicante

Kwalifikacja do terapii
jest darmowa.
Pierwsza konsultacja lekarska to teraz koszt tylko 69 PLN

Rozpocznij
Grafika, koło w kolorze limonkowym z napisem 69 PLN. medicanteIlustracja 3D: siedząca kobieta przy biurku, pracujący przy komputerze rozmawiająca z kimś przez kamerkę.

Kwalifikacja do terapii jest darmowa.
Pierwsza konsultacja lekarska to teraz koszt tylko 69 PLN.

Ilustracja 3D: siedząca kobieta przy biurku, pracujący przy komputerze rozmawiająca z kimś przez kamerkę.