Dlaczego jelita nazywamy drugim mózgiem?

Jelita to nasz drugi mózg, ale czy wiesz, dlaczego? Otóż między jelitami a mózgiem przebiega nerw błędny, dzięki któremu te dwa narządy komunikują się ze sobą, co wpływa na funkcjonowanie całego organizmu. To sprawia, że jeśli mamy zaburzenia na poziomie psychicznym, to może to wpłynąć na nasze jelita i odwrotnie – jelita mogą wpływać na funkcjonowanie mózgu i regulować nasz nastrój. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, czym jest oś jelita-mózg, co na nią wpływa i jak można ją wesprzeć. 

Czym jest oś jelita-mózg?

Oś jelita-mózg to rodzaj dwukierunkowego połączenia między przewodem pokarmowym, a ośrodkowym układem nerwowym, na który składa się mózg i rdzeń kręgowy, czyli centrum kontroli całego organizmu. 

Komunikacja polega na wysyłaniu informacji do mózgu i odwrotnie – sygnały z mózgu przekazywane są do mikroflory jelitowej, co może odbywać się za pośrednictwem trzech różnych dróg: neuronalną, hormonalną i odpornościową. Jednak najczęściej odpowiada za nią nerw błędny, czyli najdłuższy nerw czaszkowy, który rozpoczyna się w mózgu i przechodzi przez szyję, klatkę piersiową oraz jamę brzuszną, docierając aż do jelit.

Oś jelita-mózg odgrywa kluczową rolę w funkcjonowaniu organizmu, wpływając m.in. na funkcje poznawcze, zachowanie i samopoczucie. Właśnie dlatego jelita nazywane są drugim mózgiem. 

Mikrobiota a oś mózgowo-jelitowa

Mówiąc o jelitach i mózgu, nie należy zapominać o mikrobiocie, która stanowi ważną część osi jelitowo-mózgowej. W świecie medycznym dość często używa się nawet określenia oś mikrobiota-jelita-mózg, co podkreśla istotny wpływ mikrobioty jelitowej na komunikację między tymi dwoma narządami. 

Mikrobiota jelitowa pełni m.in. funkcję immunologiczną, metaboliczną oraz ochronną. Ponadto, reguluje motorykę przewodu pokarmowego, a także jest w stanie kontaktować się z mózgiem w sposób bezpośredni poprzez wydzielanie neurotransmiterów i neuromodulatorów, takich jak np. acetylocholina, kwas gamma-aminomasłowy (GABA), histamina, katecholaminy, melatonina, czy serotonina (nazywana również hormonem szczęścia) lub pośredni, poprzez jelitowy układ nerwowy, czyli za pomocą nerwu błędnego i jego odgałęzień. 

Jakie czynniki wpływają na oś jelita-mózg?

Istnieje wiele czynników, które mogą wpływać zarówno pozytywnie, jak i negatywnie na oś jelitowo-mózgową. Wśród nich wymienia się głównie aktywność fizyczną, dietę, przyjmowane leki, stres i środowisko, w którym żyjemy. 

Aktywność fizyczna

Regularnie wykonywane ćwiczenia na wiele sposobów wpływają na zdrowie jelit i mózgu, ale przede wszystkim regulują przepływ jelitowy i wspomagają komunikację z mózgiem, co korzystnie oddziałuje na ogólną kondycję organizmu. 

Brak aktywności fizycznej natomiast negatywnie oddziałuje na oś jelita-mózg. 

Dieta

Niektóre produkty spożywcze mogą wpływać na układ pokarmowy oraz mózg i regulować nasze samopoczucie. Na przykład, korzystnie na organizm oddziałuje spożywanie produktów wysokiej jakości, różnorodnych i sezonowych. Pożytecznie wpływają również produkty fermentowane, które są naturalnie bogate w prebiotyki i pożyteczne mikroorganizmy, odżywiające naszą mikrobiotę jelitową. 

Negatywnie na oś jelita-mózg wpływa jadłospis oparty na produktach wysokoprzetworzonych. Regularne spożywanie takich produktów, pełnych sztucznych dodatków może doprowadzić do pogorszenia kondycji psychicznej, a także zaburzeń w przewodzie pokarmowym. 

Przyjmowane leki

Niektóre leki mogą wpływać na oś jelita-mózg i przyczyniać się do powstania niektórych chorób. Takie działanie mają zwłaszcza antybiotyki, które niszczą nie tylko bakterie chorobotwórcze, ale również korzystne bakterie jelitowe, co obniża odporność i zwiększa ryzyko rozwoju różnych chorób.

Środowisko

Środowisko ma bardzo duży wpływ na przewód pokarmowy i mózg, ponieważ zanieczyszczenia mogą zwiększać prawdopodobieństwo rozwoju chorób, w tym nowotworów i zaburzeń poznawczych. 

Istotne znaczenie mają również pierwsze lata życia i rodzaj porodu. Kilka badań wykazało, że u dzieci urodzonych przez cesarskie cięcie obserwuje się podwyższone ryzyko rozwoju wielu różnych chorób, w tym alergii, astmy, czy otyłości. 

Stres

Stres to jeden z najsilniej wpływających czynników na oś jelitowo-mózgową. Jego niekorzystne efekty można zaobserwować w całym ciele, ale najczęściej dotyka układu pokarmowego, powodując np. biegunki, ból brzucha, czy zaparcia. 

Długotrwały stres przyczynia się również do rozwoju stanu zapalnego, który zwiększa prawdopodobieństwo powstania różnego rodzaju chorób, w tym depresji i schorzeń zapalnych jelit. 

Zaburzenie osi jelita-mózg – skutki

Zaburzona mikroflora jelitowa może prowadzić do poważnych schorzeń neurodegeneracyjnych oraz chorób przewodu pokarmowego o podłożu zapalnym, takich jak choroba Leśniowskiego-Crohna, czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, chociaż ogromny wpływ na powstanie tych chorób mają również predyspozycje genetyczne.

Jednak to nie wszystkie choroby, które powstają w wyniku zaburzenia osi jelitowo-mózgowej. Wśród problemów zdrowotnych związanych z tym zaburzeniem wymienia się również:

• anoreksję,
• autyzm,
• chorobę Alzheimera,
• chorobę Parkinsona,
• cukrzycę,
• depresję,
• otyłość,
• schizofrenię,
• stwardnienie rozsiane,
• zaburzenia lękowe,
• zespół jelita drażliwego – IBS.

Jak wesprzeć działanie osi jelito-mózg?

Probiotyki

Probiotyki, czyli szczepy bakterii o prozdrowotnym wpływie na organizm, odgrywają kluczową rolę we wsparciu funkcjonowania osi jelita-mózg. Ich działanie jest odporne na kwasy trawienne, dzięki czemu przeżywają w układzie pokarmowym i mogą spełniać swoją rolę w postaci zapobiegania alergiom pokarmowym i dolegliwościom ze strony układu pokarmowego. Mogą także hamować rozwój szkodliwych drobnoustrojów oraz zwiększać przyswajanie składników odżywczych dostarczanych do organizmu wraz z pożywieniem.  

Techniki relaksacyjne 

Bezsenność, dolegliwości żołądkowo-jelitowe, problemy z koncentracją, czy zmęczenie, to mogą być objawy długotrwałego stresu, a co za tym idzie zaburzeń na osi jelito-mózg. Metody pozwalające odprężyć i zrelaksować organizm, takie jak joga, medytacja, czy praktyki oddechowe pomagają zregenerować organizm i poprawić ogólną kondycję fizyczną oraz psychiczną. 

Sen

Sen odgrywa kluczową rolę w regeneracji całego organizmu, ponieważ to właśnie podczas snu zachodzi odbudowa komórek i procesy naprawcze. Dlatego tak istotne jest zadbanie o odpowiednią ilość snu wysokiej jakości. W jaki sposób? Żyjąc w zgodzie z rytmem dobowym i naturą. 

Unikanie używek

Aby wesprzeć działanie osi jelito-mózg, należy zrezygnować z wszelkiego rodzaju używek, takich jak alkohol, papierosy, substancje psychoaktywne, czy tytoń, ponieważ negatywnie wpływają one na strukturę mikrobioty jelitowej oraz funkcję układu nerwowego i pokarmowego.

Dlaczego jelita nazywamy drugim mózgiem – podsumowanie

Jelita stanowią nasz drugi mózg, ponieważ za pomocą nerwu błędnego mogą wysyłać do mózgu sygnały i odwrotnie – mózg w odpowiedzi może regulować funkcjonowanie jelit. Ta dwukierunkowa sieć połączeń nazywana jest osią jelitowo-mózgową, a dokładniej jako mikrobiota-jelita-mózg, biorąc pod uwagę dobroczynne bakterie, które zamieszkują nasze jelita. 

Prawidłowa mikroflora jelitowa jest niezbędna dla dobrego funkcjonowania organizmu, a zmiany w jej składzie mogą doprowadzić do zaburzeń na poziomie osi jelita-mózg. Dlatego tak istotne jest dbanie o zdrową dietę, odpowiednią ilość godzin snu, regularną aktywność fizyczną oraz środowisko, w którym żyjemy. W przeciwnym razie, możliwe jest wystąpienie poważnych zaburzeń, w tym zapalnych chorób jelit, czy schorzeń neurodegeneracyjnych.