Czym jest układ endokannabinoidowy i jak działa?

Każdy słyszał o układzie odpornościowym, pokarmowym czy nerwowym, a niewiele osób o układzie endokannabinoidowym, który pełni równie ważne funkcje w ludzkim organizmie i wpływa praktycznie na każdy obszar codziennego funkcjonowania. Układ ten bierze udział m.in. w regulacji gospodarki energetycznej, głodu i sytości oraz aktywności motorycznej. Z czego składa się układ endokannabinoidowy? Jak poprawić jego działanie? Przeczytaj artykuł i dowiedz się najważniejszych informacji na temat układu endokannabinoidowego. 

Co to jest układ endokannabinoidowy?

Układ endokannabinoidowy to jeden z podstawowych układów fizjologicznych znajdujących się w ciele człowieka. W związku z tym, że został odkryty dopiero w 1992 roku, to niewiele osób zdaje sobie sprawę z jego istnienia. Jednak system endokannabinoidowy odgrywa w organizmie bardzo ważną rolę, tak, jak układ oddechowy czy pokarmowy. Naukowcy powiązali jego działanie z utrzymywaniem wewnętrznej równowagi (tzw. homeostazy) oraz regulacją większości funkcji i procesów zachodzących w ciele, takich jak np. apetyt, koncentracja, metabolizm, napięcie mięśniowe, odczuwanie bólu, odporność, pamięć, samopoczucie i sen.  

Z czego składa się układ endokannabinoidowy?

Na układ endokannabinoidowy składają się endokannabinoidy, enzymy metaboliczne i receptory kannabinoidowe. Wszystkie elementy tego systemu są ze sobą powiązane, a ich głównym celem jest przywrócenie wewnętrznej równowagi. 

Endokannabinoidy

Endokannabinoidy to niewielkie cząsteczki, które są naturalnie produkowane przez organizm w celu modulowania działania receptorów kannabinoidowych i utrzymania wewnętrznej homeostazy, czyli równowagi funkcji fizjologicznych ciała człowieka. 

Obecnie znane są dwa podstawowe endokannabinoidy – anandamid (AEA) i 2-arachidonyloglicerol (2-AG). Zarówno AEA, jak i 2-AG mogą oddziaływać na skupiska innych receptorów, takich jak GPR18, GPR55, TRPV1 czy TRPV2. 

Enzymy metaboliczne

Enzymy odpowiadają za degradację endogennych ligandów, czyli wykorzystanych przez organizm endokannabinoidów. Wyróżnia się dwa główne enzymy – FAAH i MAGL. FAAH, czyli hydrolaza amidu kwasu tłuszczowego, odpowiada za rozpad anandamidu, a MAGL, czyli lipaza monoacyloglicerolowa, rozkłada 2-AG. 

Receptory kannabinoidowe

Receptory układu endokannabinoidowego to białka błony komórkowej, które znajdują się na powierzchni komórek. Obecnie wyróżnia się receptory CB1 i CB2, które rozmieszczone są po całym organizmie i można je znaleźć np. w mózgu, mięśniach, przewodzie pokarmowym, układzie oddechowym czy wątrobie.

Receptory CB1 znajdują się głównie w układzie nerwowym, który jest związany m.in. z odczuwaniem bólu czy napięciem mięśni. Ich największa koncentracja występuje w mózgu, w szczególności w podwzgórzu i ciele migdałowatym, czyli obszarach odpowiedzialnych za kontrolę apetytu, pamięć i przetwarzanie emocji. Ponadto występują również w układzie rozrodczym, tkance tłuszczowej, sercu, wątrobie i niektórych narządach obwodowych.

Receptory CB2 znajdują się głównie na powierzchni komórek układu immunologicznego. Ich największe skupisko występuje w obwodowym układzie nerwowym i jelitach, od których w dużej mierze zależy odporność i samopoczucie. 

Jak działa układ endokannabinoidowy?

Mechanizm działania układu endokannabinoidowego jest niezwykle złożony. Jednak najwięcej pracy system ten wykonuje podczas różnego rodzaju zaburzeń, np. w układzie immunologicznym, nerwowym czy pokarmowym. W takim przypadku, układ ten zwiększa produkcję endokannabinoidów, które wpływają na receptory i pomagają organizmowi przywrócić prawidłowe funkcjonowanie, np. poprzez zmniejszenie bólu, co zostało udowodnione w badaniu opublikowanym w 2024 roku czy złagodzenie zaburzeń lękowych.

Według naukowców, każdy człowiek posiada swój indywidualny ton endokannabinoidowy, czyli odpowiednią ilość endokannabinoidów produkowanych przez organizm. Jednak warto wiedzieć, że istnieje wiele sposobów na to, aby wpłynąć na układ endokannabinoidowy i stymulować go do prawidłowego działania. Jednym z takich sposobów jest przyjmowanie konopi leczniczych. 

Jak stymulować układ endokannabinoidowy?

Na układ endokannabinoidowy można wpłynąć na wiele sposobów, m.in. poprzez zmianę sposobu odżywiania. Zdrowa i zbilansowana dieta może korzystnie wpływać na funkcjonowanie tego systemu i utrzymywać jego prawidłowe działanie. Szczególne znaczenie dla układu endokannabinoidowego mają kwasy omega 3, kakao, papryczki chili, korzeń maca, jeżówka, czarny pieprz czy zioła, takie jak oregano, goździki i rozmaryn. Wszystkie te produkty łączą substancje, które oddziaływują bezpośrednio z receptorami układu endokannabinoidowego lub wpływają na inne grupy receptorów, które również są związane z tym systemem.

Innym sposobem na stymulację układu endokannabinoidowego są ćwiczenia aerobowe, w tym bieganie i jazda na rowerze. Jest to sposób na zwiększenie poziomu endokannabinoidów, które korzystnie wpływają na samopoczucie. 

Jednak najprostszym i najbardziej skutecznym sposobem jest przyjmowanie konopi, np. w postaci marihuany leczniczej. Stosowanie fitokannabinoidów (roślinne kannabinoidy) pobudza pracę układu endokannabinoidowego głównie poprzez bodźcowanie receptorów CB1 i CB2. 

Konopie a układ endokannabinoidowy

Konopie zawierają wiele substancji, które wykazują potencjał terapeutyczny. Jednak za ich działanie lecznicze odpowiadają głównie kannabinoidy, w tym dwa najważniejsze THC i CBD, których w konopiach indyjskich i konopiach siewnych jest najwięcej. 

THC

THC, czyli delta-9-tetrahydrokannabinol, to substancja wykazująca szerokie spektrum właściwości leczniczych. Chociaż głównie znana jest z działania psychoaktywnego, to posiada również zdolność zmniejszania bólu, stanów zapalnych, redukcji nudności i wymiotów i poprawy samopoczucia. 

Swoją budową przypomina jeden z produkowanych przez układ endokannabinoidowy kannabinoid – anandamid. To sprawia, że THC może łączyć się z receptorami CB1 i CB2 i wywoływać efekty zdrowotne w postaci rozluźnienia, poprawy apetytu czy zmniejszenia dolegliwości bólowych. 

Warto wiedzieć, że THC w największym stężeniu występuje w konopiach indyjskich, z których otrzymywana jest medyczna marihuana. 

CBD

CBD, czyli kannabidiol, to substancja wykazująca równie szerokie spektrum działania, co THC, jednocześnie nie posiadając właściwości psychoaktywnych, a wręcz zmniejszając ten efekt. Ponadto kannabidiol blokuje enzym FAAH, który odpowiada za rozpad anandamidu, w następstwie czego podnosi się poziom tego endokannabinoidu w organizmie, co korzystnie wpływa na samopoczucie oraz sen. 

Kannabidiol wykazuje również właściwości neuroprotekcyjne, przeciwbakteryjne, przeciwutleniające i przeciwzapalne.

Medyczna marihuana a układ endokannabinoidowy

Medyczna marihuana, określana również jako konopie medyczne, otrzymywana jest z konopi indyjskich, które do celów leczniczych muszą spełniać odpowiednie normy zarówno pod względem zawartości kannabinoidów, jak i zanieczyszczeń.

Działanie lecznicze marihuany medycznej jest możliwe dzięki kannabinoidom, które wykazują wiele właściwości zdrowotnych. Doskonale sprawdzają się w leczeniu zespołu wyniszczenia w przebiegu nowotworów lub AIDS, uśmierzania bólu czy zmniejszania napięcia mięśni. 

Wiedząc, że choroby są związane z zaburzeniami równowagi w ciele, a brak homeostazy wiąże się z układem endokannabinoidowym, to wykorzystanie medycznej marihuany w przywracaniu prawidłowego funkcjonowania wszystkich procesów i funkcji nie powinno nikogo dziwić. Dla organizmu nie ma znaczenia, czy kannabinoidy produkowane są naturalnie wewnątrz organizmu, czy są dostarczane z zewnątrz poprzez spożywanie konopi lub jako syntetyczne kannabinoidy. Najważniejsze jest jak najszybsze przywrócenie wewnętrznej równowagi. 

Podczas stosowania marihuany leczniczej, THC i CBD łączą się z receptorami układu endokannabinoidowego, pobudzając do działania układ odpornościowy, co w konsekwencji przywraca homeostazę organizmu. Jednak jest to możliwe tylko przy odpowiedniej dawce kannabinoidów. 

Niedobór endokannabinoidów

Niedobór endokannabinoidów to zbyt mała ilość wewnętrznie produkowanych kannabinoidów lub zaburzenie ich funkcjonowania, które może się rozwinąć w wyniku m.in. narażenia na długotrwały stres, toksyny, stosowania diety ubogiej w składniki odżywcze czy predyspozycji genetycznych. W środowisku medycznym, stan ten został nazwany jako kliniczny deficyt endokannabinoidów (Clinical EndoCannabinoid Deficiency – CECD).

Naukowcy uważają, że niedobór endokannabinoidów może być przyczyną rozwoju wielu chorób i dolegliwości, w tym migreny, zespołu jelita drażliwego, stwardnienia rozsianego czy fibromialgii. Jak to możliwe? 

Okazuje się, że może to być związane z podobieństwem między mechanizmami tych chorób. Chociaż obecnie trwają badania, których celem jest potwierdzenie tej zależności, to już teraz wiadomo, że w takiej sytuacji pomóc może zastosowanie kannabinoidów.  

Czym jest układ endokannabinoidowy – podsumowanie

Układ endokannabinoidowy to jeden z najważniejszych układów ludzkiego organizmu, którego prawidłowe działanie warunkuje zdrowie i dobre samopoczucie. W skład układu endokannabinoidowego wchodzą receptory kannabinoidowe, endokannabinoidy oraz enzymy regulujące syntezę i degradację wykorzystanych endokannabinoidów.  

Układ endokannabinoidowy reguluje większość procesów i funkcji zachodzących w ciele człowieka, a także utrzymuje wewnętrzną homeostazę. Można na niego wpływać na wiele sposobów, a jednym z nich jest przyjmowanie konopi leczniczych. Dzięki temu, że kannabinoidy zawarte w konopiach posiadają zbliżoną budowę do wewnętrznie wytwarzanych endokannabinoidów, mogą stymulować układ do produkcji większej ilości kannabinoidów i przywracać równowagę w ciele.